Narzędzia zarządzania jakością są wykorzystywane do zbierania, przetwarzania informacji, do nadzorowania procesów, do wykrywania błędów, wad i nieprawidłowości w przebiegach procesów, produktach lub usługach.
Tradycyjne narzędzia są nazywane wielką siódemką (ang. Magnificient seven). Są one najczęściej wykorzystywane i mają one podstawowe znaczenie. Narzędzia te mogą być stosowane samodzielnie, ale często używa się ich jako składniki metod zarządzania jakością.
Do podstawowych narzędzi statystycznego sterowania
procesami zalicza się:
- diagram procesu
- karta kontrolna
- arkusz analityczny
- wykres Ishikawy
- diagram Pareto
- histogram
- punktowy diagram korelacji.
- Diagram
nazywany także schematem blokowym jest wykorzystywany najczęściej przy
projektowaniu systemu zarządzania jakością. Pokazuje graficznie etapy przebiegu
procesów technologicznych - przepływy materiałów, informacji, poszczególne operacje.
- Karty
kontrolne Shewharta mają na celu ustalanie czy dany proces przebiega zgodnie z
oczekiwaniami. Tworzy się ją z pobieranych, w określonych odstępach czasu,
próbek o danej liczebności. Próbki te zapisywane są do kart i pozwalają na
odczytanie czy wszystko przebiega tak jak powinno. Pozwala wykrywać ewentualne
zakłócenia, które dzięki temu mogą być eliminowane, by proces / produkt mógł
poprawnie funkcjonować. Eliminacja dokonuje się za pomocą tzw. Cyklu Shewharta, która
usuwa wszystkie zakłócenia jakości produktu, które zostaną wykryte.
- Arkusze
analityczne są prostym narzędziem zbierania informacji na temat konkretnych
procesów lub produktów. Na arkuszu umieszcza się cel, dla którego jest on
stworzony. Następnie dokonuje się rejestracji stanu faktycznego, który zapisuje
się w odpowiednie miejsce na arkuszu
- Wykres
przyczynowo-skutkowy został opracowany przez Kaoru Ishikawę dla kół jakości w japońskich przedsiębiorstwach. Jest
on graficzną postacią ukazującą jakie przyczyny powodują konkretne skutki w
danym procesie. Jest to bardzo pomocne przy rozwiązywaniu problemów. Do
przyczyn głównych zaliczane są tzw. przyczyny "5M" (z ang. man,
material, method, management) człowiek, materiał, metoda zarządzanie. Do tych
pięciu głównych przyczyn często dodaje się jeszcze mierzenie (ang. measurement)
co daje regułę "6M". Można dobierać ponadto dowolne czynniki
wpływające na dany proces, nie ma ograniczeń. Tworzenie diagramu powinno być
oparte na pracy grupowej np. na
wykorzystaniu burzy mózgów.
- Diagram
Pareto, nazywany jest także diagramem Pareto-Lorenza. Ten diagram jest bardzo
prostym sposobem zapisu, które wady występują najczęściej. Pozwala to na
szybkie identyfikowanie problemu, który powinien być jak najszybciej
naprawiony. Diagram ten opiera się na stwierdzonej empirycznie prawidłowości w
przyrodzie, technice, działalności człowieka itp. Zazwyczaj 20-30% przyczyn
(czynników) decyduje o około 70-80% skutków.
- Histogram w
analizie jakości służy do określenia częstości występowania danych wyników z
procesu badanego w ustalonych przedziałach.
- Punktowy
diagram korelacji pozwala badać jaki wpływ mają na siebie dwie zmienne.
Pomagają ustalić w przedsiębiorstwie jak i czy w ogóle ma wpływ np. spadek
jakości na zmiany sprzedaży. Na podstawie otrzymanego diagramu można stwierdzić
o kierunku współzależności tych dwu zmiennych.
Nowe narzędzia zarządzania jakością
Wraz z rozwojem zarządzania jakością powstało 7 nowych
narzędzi. Mają one na celu wspomaganie narzędzi podstawowych. Dzięki nim
usprawniony jest przebieg informacji w przedsiębiorstwie oraz ich
porządkowanie. W przedsiębiorstwach, do zarządzania jakością, są wykorzystywane
we wczesnym stadium tworzenia jakości. Są bardzo ważne przy rozwiązywaniu
problemów. Są wykorzystywane w metodzie Quality Function Deployment (QFD).
Zalicza się do nich :
- diagram pokrewieństwa (ang. affinity diagram)
- diagram relacji (ang. interrelationship
diagram)
- diagram macierzowy ( ang. matrix diagram)
- macierz analizy danych (ang. matrix data
analysis)
- diagram strzałkowy (ang. arrow diagram)
- drzewo decyzyjne (ang. tree diagram)
- wykres programowy procesu decyzji (ang. process decision programme
chart).